In onze visuele maatschappij, waar beelden en foto’s een prominente rol spelen, is het begrip ‘portretrecht’ relevanter dan ooit. Of je nu fotograaf, model, influencer of bedrijf bent, het is belangrijk om te begrijpen wat portretrecht inhoudt. Daarnaast is het goed om te weten welke rechten en plichten hieraan verbonden zijn. In deze blog gaan we dieper in op de vraag ‘wat is portretrecht?’. Tevens bieden we nuttige tips over hoe je het in de praktijk kunt toepassen.
Wat is een portretrecht?
Wat is een portretrecht? Deze vraag wordt vaak gesteld en het antwoord is niet zo eenvoudig als het lijkt. Het portretrecht is een specifiek deel van het auteursrecht dat de afgebeelde persoon, oftewel het ‘portret’, beschermt tegen ongewenst gebruik van zijn of haar afbeelding. Kortgezegd biedt het de geportretteerde persoon het recht zich te verzetten tegen publicatie van zijn of haar portret zonder toestemming.
Het idee achter portretrecht is niet nieuw. Al eeuwenlang erkennen verschillende culturen en rechtsstelsels het belang van het beschermen van de afbeelding van een persoon. In moderne tijden, met de komst van fotografie en andere beeldmedia, is de noodzaak voor juridische bescherming alleen maar toegenomen. In veel landen, waaronder Nederland, is het portretrecht vastgelegd in de auteurswet. Dit betekent dat, net zoals een schrijver of kunstenaar rechten heeft over zijn creaties, een geportretteerde persoon bepaalde rechten heeft over zijn of haar afbeelding.
Wat is allemaal portretrecht?
Nu we weten wat het begrip ‘portretrecht’ is, is het goed om te weten wat is allemaal portretrecht en wat niet? Er zijn in de basis twee soorten portretten: portretten in opdracht en vrije portretten. Portretten in opdracht worden gemaakt op verzoek van de geportretteerde. Denk hierbij aan schoolfoto’s, pasfoto’s of bruiloftsfoto’s. Bij dit soort portretten is de toestemming van de geportretteerde nodig voor verdere verspreiding of publicatie. Vrije portretten zijn portretten die zonder opdracht zijn gemaakt, zoals foto’s van beroemdheden of willekeurige straatfotografie. Bij deze portretten heeft de fotograaf meer vrijheid, maar moet hij of zij nog steeds rekening houden met de belangen van de geportretteerde.
Daarnaast is er een verschil tussen wat er wel en niet is toegestaan. Hoewel portretrecht de geportretteerde beschermt, betekent dit immers niet dat zijn of haar afbeelding nooit zonder toestemming mag worden gebruikt. Er zijn namelijk bepaalde uitzonderingen, zoals nieuwsverslaggeving of historische documentatie. Echter, wanneer de publicatie het privéleven schaadt of de geportretteerde onredelijk benadeelt, kan deze zich op zijn portretrecht beroepen.
Tips voor portretrecht toepassen
Wat is voor een portretrecht handig om te weten? Wij hebben een aantal tips voor je verzameld om het goed toe te kunnen passen:
Wees transparant: wanneer je iemand fotografeert, wees dan duidelijk over je intenties en hoe je de foto’s wilt gebruiken. Het kan vaak helpen om toestemmingsformulieren bij je te hebben, om gedoe te voorkomen.
Gebruik modelovereenkomsten: vooral bij professionele fotoshoots is het raadzaam om een modelovereenkomst te gebruiken. Dit is, zoals hiervoor genoemd, een toestemmingsformulier waarin de rechten en plichten van beide partijen zijn vastgelegd.
Respecteer privacy: vermijd het plaatsen van foto’s die iemands privacy kunnen schaden, zelfs als je denkt dat je het recht hebt om ze te publiceren.
Wees op de hoogte: zorg dat je op de hoogte bent van de actuele wet- en regelgeving omtrent portretrecht in jouw land of regio. Zo weet je zeker dat er achteraf geen problemen kunnen ontstaan bij het publiceren van je foto’s. Let daarom goed op dat je al je beeldmateriaal duidelijk en overzichtelijk in een beeldbank opslaat. Zeker als het voor professionele doeleinden gebruikt gaat worden. Je kunt er ook altijd nog voor kiezen om zelf een beeldbank op te zetten. Lees hier hoe je dat doet.
Bij twijfel, vraag advies: als je niet zeker weet of je een foto kunt publiceren, vraag dan advies aan een juridische expert of een professional in de fotografie.
Portretrecht speelt een cruciale rol in de wereld van beeldmedia. Of je nu voor of achter de camera staat, het is van groot belang om te weten ‘wat is portretrecht’ en hoe je dit recht in de praktijk kunt respecteren en toepassen.
